هستی‌شناسی در سنت اول و دوم عرفانی

موضوعات هستی‌شناختی یکی از ارکان شناخت دیدگاه‌های عرفانی و تبیین تفاوت سنت‌ها و مشرب‌های عرفانی است. درواقع، نظر عارفان در باب هستی بر آرای آن‌ها را در باب دیگر مسائل اثر می‌گذارد و اعمال و معاملات آن‌ها را جهت می‌دهد. بر همین مبنا پرسش مهم و اساسی در این باب آن است که موضوعات مربوط به شناخت هستی در منظومۀ فکری عارفان مختلف بر چه اصولی استوار شده و چگونه است. در این مقاله الگوها و مصادیق مربوط به هستی‌شناسی در دیدگاه عارفان سنت اول و دوم عرفانی تحلیل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد عارفان این دو سنت در باب هستی اختلافِ‌نظر اساسی دارند: عارفان سنت اول مبانی هستی‌شناختی خود را به تبع فیلسوفان و متکلمان بر پایۀ نظریۀ وسائط استوار ساخته‌اند؛ اما عارفان سنت دوم نه‌تنها در تبیین هستی به این نظریه معتقد نیستند؛ بلکه گاه به‌شدت با این نظریه و قائلان به آن مخالفت کرده‌اند.